تاریخچه عکاسی در ایران و جهان
تاریخچه عکاسی در ایران و جهان
عکاسی به فرایند ثبت تصاویر به وسیله دریافت و ثبت نور برروی یک سطح حساس به نور (نگاتیو) فیلم یا (سنسور الکترونیکی) گفته می‌شود. الگوهای نوری بازتابیده شده یا ساطع شده از اشیا بر روی سطح حساس به نور (هالوژن نقره یا سنسور) تأثیر می‌گذارد و باعث ثبت تصاویر می‌گردد.
عکاسی دارای سه ویژگی علمی، صنعتی (اقتصادی) و هنری است. عکاسی به عنوان یک پدیده علمی تولد یافت و به شکل یک صنعت گسترش یافت و همچنین جنبه‌های هنری نیز در آن ظهور کرد.
تاریخچه عکاسی در جهان :
بخار،تلگراف و راه آهن ، عکاسی نیز پدید آمد . عکاسی در ابتدا جنبه علمی ، سپس جنبه صنعتی به خود گرفت و در حال حاضر یکی ازشاخه های مهم هنری محسوب می شود .
در قرن ۱۱ (ه.ق) حسن بن هیثم ، از دانشمندان اهل بصره از اتاقک تاریک که مبنای هنر عکاسی است برای دیدن ستاره ها و مطالعات به خوبی استفاده می کرد . این اتاقک تاریک عبارت بود ازجعبه ای که در یک طرف ،سوراخ ریزی داشت که نور از این روزنه عبور می کرد و تصویرینسبتا”واضح و معکوس روی سطح مقابل ایجاد می کرد .
این وسیله در طی جنگهای صلیبی به اروپا راه یافت و نقاشان و طراحان اروپایی از این وسیله برای طراحی دقیق مناظر و پرسپکتیو استفاده می کردند تا اینکه در سال۱۵۵۰ (م) ژرم کاردان ریاضیدان ایتالیایی این اتاقک را به عدسی محدب مجهزکرد وبه این ترتیب تصویری بسیار واضح تر به دست آمد . در قرن بعد یعنی درقرن ۱۷ (م) ، آیینه ای ۴۵ درجه به این وسیله اضافه شد و این آیینه بودکه نور منعکس شده از موضوع را روی صفحه داخل جعبه تاریک می تاباند .
با وجود این پیشرفت ها هنوز عکاسی به معنای فعلی وجود داشت . در سال ۱۷۲۰ (م) در آزمایشگاه دانشمندی به نام شولتز ، روی کاغذ آغشته به نیترات نقره و آهک،برگ درختی می افتد و شولتز پس از مدتی با مشاهده این صحنه و برداشتن برگ از روی صفحه کاغذ می بیند کهتمام کاغذ سیاه شده و آن بخشی که برگ روی آن قرار گرفته هنوز سیاه نشده است .
البته این حالت دوام نمی آورد وپس از تابش نور این تصویر از بین می رود ، اما این واقعه پایه و اساس کاوشهای بعدی و مطالعات وسیع برای شناسایی مواد حساس به نور شد که منجر به کشفیاتی نیز شد و دانشمندان مواد دیگری که به نور حساس بودند را شناسایی کردند و با قراردادن صفحات آغشته به این مواد داخل اتاق تاریک ، تصاویری ایجاد کردند ، ولی به دو دلیل اینتصاویر کم دوام بودند:
۱_ نور اتاقک تاریک برای اثر گذاشتن روی موادحساس کافی نبود .
۲_ تصویرهای شکل گرفته در معرض تابش شدید نور از بین می رفتند . تا اینکه در سال ۱۸۱۹ (م)
سرجان هرشل انگلیسی محلول ثبوت را کشف کرد و محلول کشف شده توسط هرشل«هیپوسولفیت دوسود» بود که در حال حاضر نیز به عنوان ماده اصلی ثابت کننده تصویر استفاده می شود .
تاریخچه عکاسی در ایران :
عکاسی در ایران مانند سایر پدیده‌های نو‌گرایی در دوره قاجار آغاز شد. بر اساس آخرین پژوهش‌های انجام شده توسط «دکتر شهریار عدل»، اولین دوربین عکاسی در سال ۱۸۴۲ میلادی یعنی سه سال پس از اختراع آن در فرانسه توسط امپراتور روسیه به محمد شاه قاجار اهدا و توسط یک دیپلمات روس به دربار ایران منتقل شد و نخستین عکس‌ها در ایران نیز در همان ایام برداشته شد.
ایران نخستین کشور مسلمان در دنیا است که بیش از ۱۶۰ سال از ورود و کاربرد عکاسی در آن می‌گذرد چنانچه هیچ یک از کشور‌های مسلمان همچون مصر،ترکیه، عربستان در دنیا تاریخ عکاسی ندارند چرا که بر اساس احکام شرع، حکم به رد عکاسی داده‌اند.
بر‌خلاف گفته‌ها و نوشته‌ها، نخستین عکاسان ایرانی به هیچ وجه از شیوه عکاسی اروپایی تقلید نکرده و عکاسی ایرانی همچون کریستالی پیشینه و روش خاص خود را دارد. چه در زمان قبل و چه در زمان حال، دوره ناصری را باید دوره شکوفایی عکاسی در دوران قاجار یا ایران قرن ۱۹ دانست. ناصرالدین شاه که خود اهل ذوق و هنر بود به عکاسی علاقه‌مند شد و به توسعه این هنر مدرن در دربار پرداخت و با تاسیس عکاس‌خانه کاخ گلستان و نیز تشویق و حمایت عکاسان، توانست تصاویر و یا به عبارتی اسناد هنری و تاریخی ارزشمندی از ایران آن روز را ثبت کند.
هر چند که فعالیت وی به درون دربار و تربیت عکاسان درباری محدود شد اما تاسیس رشته عکاسی در مدرسه دارالفنون، نشان از اهتمام وی به این امر دارد.
اکنون یاد‌داشت‌ها و مدارک بر‌جای مانده حاکی از آن است که ناصرالدین شاه با ظهور فیلم و چاپ عکس آشنا بود و از طرفی دستخط و توضیح‌های وی در حاشیه بسیاری از عکس‌ها با عبارت معروف «خودمان انداخته‌ایم»، نشان از فعالیت عکاسی وی دارد.
سبک و نگاره عکاسی ایرانی، همان نگاه و جهت فرهنگی خود را دارا بوده و سبک نورپردازی، استفاده از فضای عکاسی و حالت و فرم پرتره هم، در نگاه درباری ناصری و نیز در نگاه عکاس غیردرباری حاکم بوده است.
عکاس ایرانی همان تزیینی را که در خانه اش داشته، به استودیو آورده و عکاسی کرده، همان گلدان شمعدانی که در کنار حوض خاندانش بوده است.
دوربین ابزاری برای ثبت لحظه های زمان است. عکس به دلیل واقعی بودنش، بیننده را به گذشته ها می برد. تا سال ۱۸۳۹ میلادی مدارک تصویری تنها به نقاشی و طرح محدود می شد. چنانچه از شخصیت های سیاسی دوره قاجار همچون ناصرالدین شاه قاجار عکس هایی وجود دارد که نشان دهنده چهره و لباس واقعی آنها است. این در حالی است که از کریم خان زند، چندین طرح و نقاشی های مختلفی وجود دارد که تمامی آنها با هم متفاوتند.
هم اکنون عکس هایی که از گذشته به جای مانده اند در موزه ها و آرشیوها نگهداری می شوند. این تصاویر که زمان خود، توجه چندانی را جلب نکرده بودند، اینک از ارزشمندترین اسناد تاریخی اند و نحوه پوشش، وسایل تقلید، خیابان ها، بناها و فعالیت مردم آن زمان را به نمایش می گذارند.
سبک اصیل عکاسی ایرانی که با پرهیز از وام گیری عاریتی شیوه نقاشی های غربی، لطافتی سیال و روان داشت، سخت به دور از استفاده پرتکلف از پرده های نقاشی شده در پس زمینه بوده است و عکاس ایرانی بیشتر از نمادهای شناخته شده دوره قاجار همچون گل و گلدان های شمعدانی استفاده کرده است و همچنین در فرم عکس های آن دوره بهره گیری از عناصری چون حوض، فواره، سفره و نیز نشاندن اشخاص بر فرش یا لمیدن به پشتی به روشنی به چشم می خورد. عکاس قاجاری در پس زمینه عکس هایش از طرح و بافت قالی ایرانی و با نقوش پرگل و ترکیب بندی های ابتکاری کاملا بدیع، به دور از توازن کلاسیک بهره گرفته و این امر یکی از شاخصه های اصلی کار وی بوده است. این همه در دوره بیست ساله پس از ورود عکاسی به ایران مطرح شده و قابل تشخیص است.
در دوره مشروطه، نوعی عکاسی خبری و مستندنگاری جان می گیرد و دوربین که پیش از آن همواره در خلوت آتلیه ها بود، به ناگاه به میان صحنه کارزار و نبرد، سنگر و خندق می رود و ظرافت عکس های پر؟ دوره نخست عکاسی ایران، فدای شب خشن اما فی البداهه رویدادها می شود و در دوره پس از مشروطه در زمان پهلوی اول، عکاسی سعی در رجعت به سبک نخست عکاسی ایرانی دارد، اما این رجعت موفقیت آمیز نیست و در تقلید فقط به ظواهر بسنده می کند و فناوری و ظرافت های دوره نخستین در تقلیدی کورکورانه رنگ می بازد و نورپردازی های لطیف شاعرانه و سحرآمیز بدل به نورپردازی های بدون ساید، عامه پسند و بی روح می شود.
بعدها نیز به تدریج عکسی از یک اثر هنری ممتاز بر یک سند یادگاری صرف نزول کرده و در نهایت به «عکس پرسنلی» بدل می شود.
عمق، قوت و غنای سابقه تاریخی عکاسی در ایران و ابهام ها و گوشه های کشف شده آن به حدی است که گاهی فکر کردن به آن را نیز دچار مشکل می کند.
پراکندگی اسناد، وجود متولیان بی شمار، کم توجهی تاریخ نویسان و بی اعتنایی عکاسان پژوهشگر، از یک سو و آسیب های فیزیکی ناشی از شرایط نامناسب نگهداری و گذشت زمان از سوی دیگر، موجب شده که بسیاری از اسناد و مدارک مربوط به تاریخ عکاسی ایران، یا از میان برود و یا در دسترس اهل تحقیق قرار نگیرد.
بنابراین، این تاریخ تا آنجا گوشه های مبهم و ناگشوده دارد که سال ها، باید درباره آن کار تحقیقاتی جدی انجام گیرد و بعد از تاریخ نگاری این هنر و نیز بعد از جنبه های فنی برای مرمت بازسازی و نگهداری شیشه ها، نگاتیوها، عکس ها و تجهیزات عکاسی تلاش کرد .
چند تن از معروفترین عکاسان جهان :
کیم کومِنیچ :عکسی که او در زمان سقوط دیکتاتور فیلیپین “فردیناند مارکوس” گرفته بود. عکسی که او را برنده جایزه پولتزر سال ۱۹۸۷ کرد.
در این عکس فریناند مارکوس و ایملدا مارکوس که اضطراب از سیمایش به خوبی پیداست، دیده می‌شوند، فریناند مارکوس در این عکس در حال سخنرانی در جمع طرفدارانش است. زمانی که دیگر کار از کار گذشته بود.
انقلاب مردم فیلیپین به ثمر رسیده و آکینو عملا رئیس جمهور مردم شده بود. مارکوس کوتاه‌زمانی بعد با توصیه آمریکا، کشور را ترک کرد. او در سال ۱۹۸۹ در جزایر هونولولو درگذشت.
هری بنسون: برایان اپستین مدیر بیتلز فقط به من گفت که انها در آمریکا شماره یک هستند و من هم سال ۱۹۶۴ با آنها به نیویورک آمدم.
لیل اورکو: هیچکس نمی‌دانست در یک روز گرم زیبا یکی از دردناک ترین اتفاقات که قلب بشریت را به درد می‌آورد اتفاق خواهد افتاد. این عکس بخش کوچکی از چنین حادثه ای عظیمی است که هزاران داستان و میلیون ها نفر از مردم را درگیر خود ساخت
ماری الن مارک: من عکسی از Ram Prakash Singh و فیل محبوبش شیاما را در دست گرفته‌ام. این عکس را سال ۱۹۹۰ انداختم. این مرد رئیس سیرک «طلای بزرگ» بود. محل عکسبرداری هم احمدآباد هند بود و این بخشی از پروژه عکاسی من از سیرک های هندی بود.
مارک سیلگر: عکسی از آلبوم نیروانا. دو ماه بعد از این عکس کورت به دلیل ضربه حاصل از گلوله به سرش درگذشت و این عکس یکی از جلد آلبوم های به یادماندنی رولینگ استون شد.
همه درهم
