ریشه بدرفتاری کودکان و نحوه برخورد با آن
ریشه بدرفتاری کودکان و نحوه برخورد با آن :
این عوامل، مهارت‌ها، نگرش‌ها و توانایی‌های کودکان را شکل می‌دهد و روی مشکل‌های رفتاری آنها اثر می‌گذارد.
برای مدیریت مشکل‌های رفتاری کودکان در ابتدا باید به این بپردازیم که بدرفتاری کودکان چه دلایلی دارد. چرا کودکان این‌طور رفتار می‌کنند؟ چگونه ممکن است کودکانی از یک خانواده در برخی زمینه‌ها آن چنان مشابه و در برخی موارد تا این حد متفاوت باشند؟ برای درک چگونگی شکل‌گیری رفتار کودکان، لازم است ۳ نکته را در نظر داشته باشیم:
۱ – ساختار ژنتیکی
۲ – محیط خانوادگی
۳ – جامعه‌‌ای که در آن زندگی می‌کنند
این عوامل، مهارت‌ها، نگرش‌ها و توانایی‌های کودکان را شکل می‌دهد و روی مشکل‌های رفتاری آنها اثر می‌گذارد.
درباره ساختار ژنتیکی باید به این نکته اشاره کنم که کودکان، ساختار ژنتیکی واحدی را از والدین خود به ارث می‌برند. این توارث شامل خصوصیات جسمی مثل رنگ چشم، مو و خصوصیات رفتاری و هیجانی است. مثلا کودکانی که مشکل تمرکز یا تمایل به غمگین یا افسرده بودن دارند، ممکن است چنین ساختار ژنتیکی‌ای داشته باشند که در آنها این مشکل‌ها را محتمل‌تر می‌کند.
کودکان سرشت خود را از والدین به ارث می‌برند، مثل میزان اجتماعی و برون‌گرا بودن، میزان فعالیت یا وضعیت هیجانی.
برخی از این خصوصیات مدیریت کودکان را دشوار می‌کند. مثلا برخی از آنها به توجه زیاد نیازمندند، برخی بسیار فعال یا شلوغ و دائم در حال جستجوی محیط اطرافشان هستند، بعضی هم گریه و جنجال به پا می‌کنند و تنظیم تغذیه و خوابشان مشکل است. البته فقط کودکان دشوار، مشکل‌های رفتاری پیدا نمی‌کنند و برخی از کودکان آسان نیز این مشکل‌ها را دارند. رفتار کودکان نه تنها به سرشت آنها، بلکه به واکنش دیگران به رفتارشان نیز بستگی دارد.
نحوه برخورد با کودک بد رفتار
به وضعیت جسمانی کودک خود توجه کنید.
گاهی اوقات دلیل بدرفتاری کودک یک ناراحتی جسمی است. برخی از کودکان در شرایطی که دردی دارند یا بیمار هستند یا بی‌تحرک می‌شوند، خیلی زود عصبانی می‌شوند و جیغ راه می‌اندازند و شاید آرام کردن آنها در این شرایط کار دشواری باشد. با بررسی احتمال وجود یک دلیل جسمی و شناسایی آن اقدام به رفع آن مشکل می‌کنید و بدرفتاری کودک شما نیز از بین می‌رود.
به وضعیت تغذیه کودک خود توجه کنید.
کودکان در حال رشد هستند و باید نیازهای تغذیه‌ای آنها به خوبی برآورده شود. کمبود برخی موارد در بدن تحرک‌پذیری کودک را افزایش می‌دهد و در این صورت ما ممکن است تعجب کنیم که چرا با وجود اعمال شیوه‌های تربیتی خوب و مناسب ، نتیجه خوبی نمی‌گیریم. برای این کار حتما از متخصصین کمک بگیرید.
خواب کودک را تنظیم کنید.
اغلب کودکان زمانی که احساس خواب می‌کنند، بی‌قرار و تحریک‌پذیر می‌شود. پدران و مادران باید به این نکته آگاه باشند و اینگونه رفتارهای کودک خود را حمل بر عصبانیت و خشم و بی‌قراری نکنند. در چنین مواقعی ، طرح یک برنامه خوب خواب و ترغیب او به استراحت و خواب رفتن به شیوه‌های خوب ، مشکل را حل خواهد کرد و لازم نیست شما زیاد نگران شده و سخت بگیرید.
الگوی مناسبی برای فرزندان خود باشید.
کودکان بسیاری از رفتارهایی را که دارند از بزرگترها یاد می گیرند، حتی رفتاری را که به نظر ما چندان مهم نبوده و باور کردنی نمی رسد که کودک با این سرعت آن را فرا گرفته باشد. کودکان از ما یاد می‌گیرند که در مواقع ناراحتی چگونه مساله خود را مطرح کنند. والدینی که ناراحتی خود با هیجانات منفی و ناراحتی زیاد نشان می‌دهند، همین الگو را به فرزندان خود منتقل می‌کنند. برای جلوگیری از خشونت و بدرفتاری کودکان خود باید پدر و مادری آرام باشیم.
فیلم‌ها ، کارتون‌ها و بازی‌های خشن ، عامل بدرفتاری کودکان است.
تماشای فیلم های خشن ، کارتونهای نامناسب و بازی‌های کامپیوتری با تاثیری که در فعالیت بخش‌هایی از مغز می‌گذارند، بدرفتاری را در کودکان سبب می‌شوند. کودکان را از تماشای فیلم‌های بزرگسالان منع کنیم و اگر قرار است دیگر اعضا خانواده چنین فیلم‌هایی را تماشا کنند، در ساعاتی باشد که یا کودک در منزل نیست یا در خواب است. حضور کودک در خانه در حالی که دیگر اعضا مشغول تماشای یک فیلم هیجانی هستند و او را از تماشای آن منع می‌کنند راهکار مناسبی نیست.
روش‌های تنبیهی مناسبی داشته باشید.
زمانی که کودک شما عصبانی است و شما با اعمال یک تنبیه بدنی یا تنبیه سخت دیگری می‌خواهید او را آرام کنید، نه تنها به او کمک نکرده‌اید بلکه مشکل او را بیشتر نیز کرده‌اید و به این ترتیب کار شما در دفعات بعدی که او عصبانی می‌شود سخت‌تر شده است. برای آرام کردن کودک لازم نیست همان اول از روش تنبیه استفاده کنید. با امتحان کردن سایر روش‌ها اگر به نتیجه نرسیدند تنبیه مناسبی را در نظر بگیرید و اجرا کنید. این تنبیه نباید زیاد شدید باشد، نباید بدنی باشد و نباید خیلی طولانی باشد. چنانکه حضرت علی علیه‌السلام به مردی که از رفتار ناپسند فرزند خود شکایت کرد فرمودند: او را نزن بلکه از او قهر کن و قهر را طول نده.
زبان کودک خود یاد بگیرید
کودکان از لحاظ زبانی نیز در حال رشد هستند و درک آنها از زبان و گفتار به اندازه درکی نیست که ما بزرگترها داریم. برای اینکه بتوانیم ارتباط خوبی با کودک خود داشته باشیم، باید شیوه صحبت کردن خود را با او عوض کنیم و در سطح فهم و درک او صحبت کنیم. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم می‌فرمایند: کسی که کودکی نزد اوست باید در برخورد با او کودکانه رفتار کند. زمانی که واضح ، کوتاه و دلنشین صحبت می‌کنیم، تن صدای ما آرام است و از کلمات مناسبی استفاده می‌کنیم راحت‌تر می‌توانیم کودک خود را آرام کنیم. البته منظور استفاده از الفاظ کودکانه که اغلب کودکان به طور نادرست کلمات را به کار می‌برند نیست. والدین باید کلمات را درست ، ولی واضح ، آرام و دلنشین ادا کنند.
عزت نفس کودک را افزایش دهید.
افرادی که عزت نفس بالایی دارند، بهتر می‌توانند رفتارهای خود را کنترل کنند. حتی وقتی در شرایط هیجانی شدیدی هستند. آنها به لحاظ ارزش و کرامتی که به خود قائل هستند در تمامی لحظات ، مراقب رفتار و گفتار خود هستند تا ارزش و احترام آنها را زیر سوال نبرد. علی علیه‌السلام می‌فرمایند:کسی که عزت نفس خود را بزرگ و باکرامت بداند، زشتی‌ها در مقابل او کوچک و حقیر می‌شوند. ارزش نهادن به خود و احترام گذاشتن به خود را به کودکان خود یاد دهیم و به این ترتیب به آنها کمک کنیم رفتار خود را تحت کنترل خود داشته باشند.
حقه لاک پشتی را به کودک خود یاد بدهید.
برای کودک خود توضیح دهید یک لاک پشت زمانی که احساس خطر می‌کند، چه می‌کند. او به راحتی سر خود را در لاک خود فرو می برد و به این ترتیب از خود محافظت می‌کند. او در لاک خود آرام و امن است. به کودک خود کمک کنید از یک تصویر سازی لاک پشتی استفاده کند. می‌توانید این کار را در شرایط عادی چندین بار تمرین کنید تا در مواقع ناراحتی کودک ، به راحتی بتوانید آنرا یادآوری کنید و از آن استفاده نمایید. این روش به ویژه برای کودکان کم سن و سال مفید است.
به او کمک کنید در شرایط هیجانی ، صحبت کند.
صحبت کردن باعث تخلیه هیجانی می‌شود. این کار را با آرامش انجام دهید و او را تقویت کنید با کنترل بیشتری روی رفتار خود ناراحتی خود و علت آنرا توضیح دهید. کمک کنید از جملات مناسبی استفاده کند تا تخلیه شود و دیگر لزومی برای انجام رفتارهای خشن نباشد. در واقع بدرفتاری کودک برای تخلیه هیجانات منفی او صورت می‌گیرد و اگر با روش درست به او کمک کنیم این کار را انجام دهد دیگر لزومی به رفتارهای خشن نخواهد بود.
منبع : دانشنامه رشد
