ویژگی های منحصر به فرد دوره نوجوانی
ویژگی های منحصر به فرد دوره نوجوانی :
نوجوانی همچون اذرخشی در بهارعمراست به ناگه فرا می رسد و اسمان زندگی را نور باران می کند ویا …همچون دشتی نا هموار و پوشیده از شقایق است که باید از ان گذ ر کرد تا به قله های رفیع و مغرور جوانی رسید .قله هایی که ریشه در خاک دارند و سر در افلاک باید این فصل بی نظیر جوانی را ارج نهیم و تمامی تلاش خود را برای فهمیدن ان به کار بریم .
اتومبیلی در جاده ای اسفالتی و عریض با سرعت در حال حرکت است . راننده پس از طی مسافتی بدون علایم هشدار دهنده ی کافی ناگهان در مقابل خودجاده خاکی و پر از دست انداز و موانع را مشاهده می کند. بلافاصله از سرعت خود می کاهد و با احتیاط کامل از کنار موانع و دست اندازها عبورمیکند . سلامت راننده و اتومبیل درگرو دیدن دقیق موانع تنظیم سرعت صبر و خویشتن داری راننده است واگرنه امکان هرگونه تصادف و اصطحکاک و اسیب دیدگی به شدت وجود دارد.
اگر در مثال بالا جاده ی زندگی را جایگزین کنیم دوره ی نوجوانی همان بخش خاکی و پر دردسر مسیر حرکت اتومبیل است. طبیعی است انهایی موفق می شوند که دست در دست نوجوانان این مسیر را به سلامت و با امید به اینده ای روشن طی کنند وضمن شناخت کامل شکیبایی و تفاهم را پیشه سازند.
دوره ی نوجوانی را نمی توان به سنین خاصی محدود دانست زیرا برحسب ویژگی های افراد و جوامع متفاوت است. اما معمولا بین ۱۲ تا ۱۷ سالگی را شامل می شود.این دوره از نظر تربیت دوره ی نسبتا دشوار زندگی ویکی از حساس ترین مهمترین و بحرانی ترین مراحل ان است.
ویژگی های نوجوانان
حساسیت
نوجوانان از نظر عاطفی حساس به خود گیر وزود رنج است . گاه احساسات ظریف وگاهی نیز احساسات خشن دارد سریع التاثیر و زود انگیخت است با یک کلمه یک کنایه وحتی یک حرکت طوفانی از احساسات به پا میکند و به سرعت رنگ چهره اش به سرخی می گراید.
عشق به زیبایی
گرایش طبیعی آدمی به زیبایی ها دردوران بلوغ ونوجوانی به صورت عشق به زیبایی در می آید به ویژه نوجوانی که از طبایع حساس وظریف برخودارند در معرض تاثیرپذیری بیشتری قرار می گیرد توصیه های سازنده اخلاقی وایجاد فضای معنوی وآکنده نمودن اندیشه و باور نوجوانان از لذت ایمان نشئه عرفان و معنویت همچون سدی استوار در برابر انحرافات محسوب میشود این را هم بدانیم که نوجوان با عبوراز مرز ۱۵ سالگی به اشعار و رمان های احساسی و ترازدیک علا قمند می شود. در این مرحله ها است که خطرات بیشتری او را تهدید می کند چرا که این گونه احساس زمینه ساز مناسبی برای گرایش به کتب عاشقانه و رمانتیک خواهد بود و متاسفانه تعدادکتبی که با ماهیت های غیر فرهنگی به اندیشه نوجوان هجوم می برند کم نیستند. نوجوان را با معرفی اشعار و رمان های مکتبی به آنهایاری کنیم .بی اعتناییبه این نیازعمیق او را از انحراف جلوگیر نخواهد بود. البته زییایی های معنوی قلب و احساس نوحوان را سرشار میکند و او را به سوی خوبی ها بر می انگیزاند. در ارائه هنرمندانه این گونه زییای ها به او جدیت به خرج دهیم.
کنجکاوی
نوجوان بیش از آن چه که گمان می کنیم کنجکاواست و تمایل زیادی به حل مسا ئل دارد. از همان دوران بلوغ توجهش به حل مسائل ماورا طبیعی جلب می شود وعلاقه مند است که از ان سوی پرده طبیعت آگاهی یابد افکارش پوسته هستی را بشکافد واز دنیای معنویات جهان آخرت ابدهال های اخلاقی و زهد گرایی با خبر شود پرده برداری هنرمندانه از زیبایی های عوالم هستی و بهشت سراسر زیبا پاسخی مثبت به حس کنجکاوانه نوجوانان است.
بازنگری
نوجوانان در این دوره به بازنگری معتقدات و باورهایش می پردازد و آنها را مورد بررسی ونقد قرار می دهد . اعتقادهای او در دوران کودکی جنبه تقلیدی داشته و از اعتقادهای والدین سر چشمه می گرفته است لکن اکنون نوجوان مصمم است تا نظامی از معتقدات و باورها را از نو برای خویش پی ریزی کند وبدانها تکیه کند در این باره باید به نوجوانان تفهیم کرد که : شگ گذر گاه خوبی است ولی منزاگاه خوبی نیست. اگر نوجوانان را در این باره یاری نکنیم و جای آنها را در این باره یاری نکنیم و جای آنها را در هندسه هستی با منطق و برهان برایشان ترسیم نکنیم ناخواسته آنان را به فرهنگ ها و فلسفه های تو خالی پیوستن به گروهها و ایسم های دیگر سوق دادیم وزمینه هنجار شکنی های جامعه را برای انان هموار کرده ایم ما شاید به جوانان پانک با نگاهی خشم آلود بنگریم وای وقتی به درون آنان پلی می زنیم و با ما هم سخن می شوند می بینیم : «اکثر آنان بدون آگاهی از مفهوم کلمه پانک به تقلید از آن می پردازد چراکه در خلاء اعتقادی به سر می برند ! »
کمال گرایی
کمال جویی و کمال گرایی ازویژگی های بارز نوجوانان است فطرت پاک خواه آنان شیفته برتری هاست. مذهب از سرچشمه های اصیل و منابع قابل اتکایی است که می تواند به این نیاز نوجوانان پاسخ شایسته ای بدهد.
باید برای پرسشهای فطری نوجوانان در خصوص ارزشهای اخلاقی و معنوی ساختاری شکیل و بلند از ارزشهای ناب ارائه داد تا بتواند سلوک اخلاقی خود را بر آن استوار کند تقویت جنبه های فطری نوجوان از طریق حکایات اخلاقی وقایع مستند تاریخی شناخت فرهنگ ملی و اسلامی به تصویر کشیدن چهره های ارزشمند عرفان اسلامی و بهره گیری از زبان ارتباطی هنر می تواند اورا می تواند اورا در غلبه یافتن بر سر کشی ها ی غرایز و حفظ تعادل یاری دهد فراموش نکنیم که : یک نوجوان بدون زمینه مذهبی ودینی شبیه به کشتی بدون سکان است.
آرمان خواهی
فضیلت دوستی و خیر خواهی نوجوانان وآرمان خواهی آنان گسترده است وگاهی او چنان اوج میگیرد که میل به اصلاح عالم و تحول جهانی پیدا می کنند استانداردها و ایده الهای اخلاقی تمامی وجود نوجوانان را مسخر میکند و به چیزی جز مدینه فاضله نمی اندیشند.
هویت جویی
جستجوی هویت همواره با سایه ای از ابهام و نگرانی وتردید همراه است . نوجوان درصدد است تا در دنیای پر ازدحام و شدیدا متغیر معاصر جایگاه خود را بیابد و هویتی از خویش به دست آ ورد . نوجوانان بر آنند تا هویت مورد نظر را آن گونه که مایل هستند به وجود آورند وبه این سوال همیشگی پاسخ دهند که ما کیستیم وبرای چه زندگی می کنیم!
گروه گرایی
هراس از گمنامی وتنها یی نوجوانان را وا می دارد تا خود را در ارتباط با گروه همسالان قرار دهد بنابراین غالبا همبستگی به گروه به عنوان یک شا خص موفقیت برای اکثر نوجوانان محسوب می گردد. نیاز به تعلق به گروه در نزد آنان به مفهوم پذیرش و قبول گروه مورد نظر نوجوانان است . نوجوانان برای ارضای تعلق به گروه و نیاز به دانش اجتماعی و چگونگی برقراری روابط اجتماعی و آموزش های ضروری دارند تا بتو انند در گروه ها به ایفای نقش مبادرت نمایند.
همانند سازی
نوجوانان در خصوصیات پدر و مادر و دیگران دقیق می شوند ریزه کاری های گفتار ، رفتار آنان را زر ذره بین می نگرند تا بتوانند بر اساس آن الگوی شخصیت خود را بسازند .
اگر نتوانیم به گونه ای زیبا و جذاب شخصیت های گذشته و معاصر خود را برای آنان ترسیم کنیم ، بیش از پیش برخی هنر پیشه های و ورزشکاران غیر معتمد و …. دل های آنها را شکار خواهند کرد.
روحیه نقادی
نوجوان از حدود ۱۳ سالگی به بعد به مرحله تفکر انتزاعی می رسد و قادر می شود که بتواند موضوع ها و مفاهیم را بدون حضور آنها تصور نموده و فرمول هایی را در باره آنها به مورد بررسی بگذارد .از این به بعد باید ذهن آنان را همپای حافظه شان پرورش دهیم و هیچ یک را فدای دیگری نکنیم .
بدانیم که اهمیت ذهن عالی و نیرومند که قدر به استدلال ، تجرید، استنباط و درک رابطه علت و معلولی باشد کمتر از حافظه نخواهد بود .
۱. داستانی کوتاه برای آنان بخوانیم و از آنان بخواهیم که راه های مختلف احمالی به پایان رسیدن آن را بررسی نمایند .
۲. فلسفه تاریخی را بخوانیم و از آنان بخواهیم در زمینه درستی یا نادرستی عمل قهرمان آن داستان بیندیشند و نقاط قوت و ضعف را بیان کنند .
شیوه نقادانه به نوجوان جرات و شهامت ذهنی خواهد داد تا بتواند از حصار های همیشگی باور های و پنداشته های خود خارج شود ودر افق وسیع تری به مساله بنگرد.
نوجوان و نوگرایی
نوجوان به نو آوری، تنوع و خلاقیه گرایش شدید دارد و از قالب های تکراری گریزان است. حادثه جویی نیز از همان مقوله است. نوجوان دوست دارد به خلوت سرزمین های دور، عمق جنگلهای مرموز. و انبوه ،ستیغ قله های صعب العبور کوهستان های مغرور، در پیحوادث ناشناخته به سیر و سفر بپردازد و نیاز خود را به نو جویی و حادثه جویی ارضا نماید. امروزه از این گرایش به « شوق جهانگردی » یاد می کنند. بکوشیم چار چوب هایی نوجوییو حادثه جویی را برای نوجوان بر اساس ارزش ها و هنجار ها ترسیم کنیم. و از اولیا و مربیان مدارس بخواهیم تا در قالب فعالیتهای اردویی و فوق برنامه، زمینه های نساعدی برای پاسخ گویی به این نیاز را فراهم کنند. در غیر این صورت هنجار شکنی ها و طغیان های اجتماعی نوجوان را بیش از پیش شاهد خواهیم بود. می توانیم به ملموس کردن مطالب دینی و مسایل احکامی از نوجوان بخواهیم که با نقاشی، کار دستی، تابلو، ماکت و غیر آن با ما همدلی و همراهی کنند ، گاهی اوقات نیز خودمان چیز هایی بسازیم و با آنان همدلی کنیم. و بدانیم که آموزش صرف، چندان پسند نوجوان ما نیست.
و در آخر نوجوان را در بیابیم!
نوجوانان دلی پاک، صاف و زلال دارند و به ملکوت نزدیکترند. باید این حقیقت را برای آنان بازگو کرد وقتی نوجوان باور کند که مورد عنایت و رحمت خدا هست، چشم انداز امید آفرین و پر تحرکی در جلو دیدگانش نقش می بندد و به گونه ای که خد را از دل بستن به جاذبه ای نفسانی و ضد ارزشها، برتر و بالاتر می بیند و خود را در مسیر جاذبه های معنوی و الهی – که ریشه در فطرت او دارد – قرار می دهد و دامن خویش را از آلودگی، منزه و محفوظ نگه می دارد.
فراموش نکنیم که همه چیز به ویژه نوجوانان همیشه مجذوب قهرمانان و سر مشق های عالی انسانیت میشوند و در برابر این جلوه های ارزشمند بی اختیار می شوند و سر تعظیم فرود میآورند.
همه درهم
