بیماران دیابتی و روزه داری

بیماران دیابتی و روزه داری

بیماران دیابتی و روزه داری :

دیابت یا بیماری قند به علت ناتوانی بدن در تولید یا مصرف انسولین پدید می آید . انسولین ماده ای است که در بدن توسط غده لوزالمعده تولید می شود و باعث می گردد قند یا به عبارتی مهمترین منبع انرژی بدن مورد استفاده قرار گیرد. با توجه به شیوع بالای دیابت در جامعه ، شمار زیادی از مبتلایان به بیماری قند به ویژه در آستانه ماه مبارک رمضان  درباره امکان روزه داری سئوال می نمایند که با توجه به شرایط خاص آنها ، این مسأله اهمیت زیادی دارد . قابل ذکر است که در افراد دیابتی ممنوعیت کامل روزه داری وجود ندارد و تشخیص نهایی اینکه آیا فرد می تواند روزه بگیرد یا خیر ، با صلاحدید پزشک و تصمیم خود بیمار صورت می گیرد .
بیش از ۴ میلیون نفر از جمعیت کشور به دیابت مبتلا هستند. حفظ مقدار قند خون در حد طبیعی (۱۴۰- ۶۰ میلی‌گرم درصد)، هدف درمان دیابت است زیرا افزایش دراز مدت قند خون، سبب بروز عوارض دیابت می‌شود که در آن صورت، درمان دیابت بسیار پرهزینه و گاه غیرممکن خواهد شد. افراد دیابتی که از آموزش‌های لازم برخوردار شده‌اند به خوبی قادرند تشخیص دهند که آیا می‌توانند روزه بگیرند یا خیر. زیرا این افراد طی آموزش‌های خود دریافته‌اند که به کدام گروه از دیابتی‌ها تعلق دارند و در مورد شرایط روزه‌داری در هر گروه حتماً با پزشک خود مشورت می‌نمایند. به عبارت بهتر، دیابتی که روزانه قند خون و یا قند ادرار خود را در منزل مورد آزمایش قرار نمی‌دهد، احتمالاً قادر به روزه‌داری نخواهد بود!

 آمادگی قبل از روزه داری :

افراد مبتلا به دیابت قبل از روزه داری نیاز به معاینات پزشکی و بررسی مجدد شرایط بهداشتی دارند و رعایت موارد زیر ضروری است :

۱-   تنظیم برنامه غذایی برای روزه داری

۲-   تنظیم برنامه دارویی برای روزه داری

۳-   تشویق به ادامه فعالیت فیزیکی مناسب

۴- شناسایی و آموزش علائم خطر در موارد « هیپوگلیسمی » افت قندخون و کمبود آب بدن و سایر عوارض احتمالی

موارد منع روزه داری عبارتند از :

–  همه مبتلایان به دیابت نوع I   ناپایدار

– بیمارا ن مبتلا به دیابت نوع Iو II   که کنترل ضعیفی بر بیماری خود دارند .

– بیمارانی که به رژیم دارویی ، تغذیه ای و وزرشی روزانه خود بی توجه هستند .

– بیمارانی که مشکلات جدی نظیر فشارخون کنترل نشده و مشکلات قلبی دارند .

– بیماران باسابقه ابتلا مکرر به DKA« کتواسیدوز دیابتی » عارضه حاد بدنبال بیماری دیابت که بدنبال کمبود انسولین همراه با افزایش هورمونهای متقابل انسولین مثل گلوکاگن ایجاد و با افزایش قندخون درد شکمی – تهوع و استفراغ و بوی استون در تنفس بیمار تظاهر و اورژانس پزشکی است .

– بیماران مبتلا به دیابت حاملگی

– بیماران دیابتی با عفونت داخلی

– بیماران دیابتی سالمند که عدم تمرکز و فراموشی دارند .

– بیمارانی که دو دوره یا بیشتر « هیپوگلیسمی » افت قندخون و یا «هیپرگلیسمی » افزایش قندخون  را تجربه کرده اند.

توصیه های غذایی به افراد طبیعی و افراد دارای اضافه وزن توصیه می شود که در طول ماه رمضان نباید وزنشان زیاد شود برای افراد چاق ماه مبارک رمضان فرصت عالی برای کاهش وزن است .

به افراد لاغر و کسانی که در مرز لاغری هستند توصیه می شود که در طول ماه رمضان از وزنشان کاسته نشود .

بی احتیاطی در زمان افطار خوردن با ولع مواد غذایی و جبران گرسنگی با افراط در پرخوری است این میتواند سبب هیپرگلیسمی « بالا رفتن خون » و البته اضافه وزن شود .

امساک و رعایت رژیم غذایی حتی در هنگام روزه داری لازم است ، زیرا فرد روزه دار بین افطار تا اذان صبح میتواند غذا مصرف کند و این نباید باعث بالا رفتن قندخون شود .

لازمست مصرف مواد غذایی شیرین از جمله زولبیا و بامیه را محدود کنید . در صورت تمایل شدید به مواد شیرین میتوانید از شیرینیهای مجاز رژیمی استفاده کنید .

هنگام افطار بهتر است با یک غذای ساده « مشابه صبحانه » آغاز کنید و شام را بلافاصله ۱ تا ۲ ساعت بعد از افطار صرف کنید .

قبل از خوابیدن نیز میتوانید غذای مختصری مشابه عصرانه بخورید . غذای سحر بسیار مهم است « در صورت نخوردن سحری روزه داری ممنوع میباشد .

هنگام سحر و قبل از شروع روزه لازمست حداقل ۱ تا ۲ لیوان آب نوشیده شود تا بدن در طی روز دچار کم آبی نشود .

چگونه مقدار غذای مصرفی را با کنترل قندخون مدیریت کنیم ؟

اگر بعد از افطار احساس کردید که قند خونتان بالاست در صورت امکان قندخونتان را اندازه گیری کنید اگر بالای ۲۵۰ میلی گرم در دسی لیتر بود باید از رژیم غذایی شب خود ۲۰ درصد کم کنید و تا زمانی که قندخونتان بالاست رژیم غذایی خود را بهتر کنترل کنید « با کارشناس تغذیه مشاوره شود » در واقع ، بالا بون قندخون هنگام شب مانع از نتایج مثبت روزه داری برای بیمار می شود .

اگر هنگام سحر احساس کردید که قندخونتان بالاست باید قندخون خود را اندازه بگیرید . در صورتیکه بالای ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد باید ۲۰ درصد از مواد غذایی خود را کم کنید .

اگر قندخونتان هنگام سحر بالای ۳۵۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد توصیه می شود که اصلاً روزه نگیرید و با پزشک خود مشورت کنید .

زمان انجام آزمایش در ماه رمضان قبل از افطار ، سه ساعت بعد از افطار و پیش از سحر توصیه می شود که اطلاعات خوبی از وضعیت قندخون در اختیار بیمار می گذارد . این کار را میتوانید توسط دستگاه گلوکومتر « قندسنج » انجام دهید .

توصیه های دارویی

همه بیماران مبتلا به دیابت نیاز به رژیم دارویی بمنظور اطمینان از کنترل خوب قندخون خود دارند این تنظیم و تطبیق باید براساس تغییرات زمان خوردن غذا در ماه رمضان و میزان فعالیت فیزیکی انجام گیرد .

۱-   در بیمارانی که از انسولین برای پائین آوردن قندخون استفاده می کنند :

الف ) رژیم سه بار تزریق انسولین :

یک تزریق انسولین کریستال قبل از افطار

یک تزریق انسولین کریستال قبل از سحر

یک تزریق انسولین NPHدر اواخر شب توصیه می شود .

ب ) رژیم دو بار تزریق انسولین :

یک تزریق انسولین NPHو رگولار ترکیبی قبل از افطار

یک تزریق انسولین NPHو رگولار ترکیبی قبل از سحر

ج ) کسانیکه از پمپ انسولین برای تزریق زیر جلدی مداوم استفاده می کنند بایستی سرعت آزاد شدن انسولین زیر جلد را کاهش داده و دوز های اصلی را برای متعادل کردن قندخون در سحر و افطار افزایش دهند در تمامی موارد کنترل قندخون با استفاده از گلوکومتر « قندسنج » و گزارش به پزشک معالج توصیه می شود .

۲- در بیمارانی که از داروهای خوراکی برای کنترل قندخون استفاده می کنند .

تحقیقات مختلف نشان داده است که با تغییرات صحیح در مقدار داروهای پائین آورنده قندخون میتوان خطر ابتلا به هیپوگلیسمی « افت قندخون » و هیپرگلیسمی « افزایش قندخون » را کاهش داد .

استفاده از داروهای خوراکی کوتاه اثر بیشتر از داروهای خوراکی طولانی الاثر توصیه می شود . با پزشک مشورت شود رژیم دارویی در ماه رمضان باید از نظر مقدار و زمان مصرف دارو تغییر کند و برای هر بیمار این تغییرات منحصر به فرد است و به شرایط شخصی و وضعیت پزشکی بیمار بستگی دارد.

–   بیمارانی که فقط متفورمین مصرف می کنند ، خطر افت قندخون آنها را تهدید نمی کند اگر چه مقدار داروی مصرفی آنها باید در روزه داری معکوس شود یعنی داروی صبح آنها موقع افطار و داروی شب آنها باید موقع سحر خورده شود .

–   به بیمارانی که گلی بن کلامید مصرف می کنند در طی روزه داری توصیه می شود که مقدار داروی صبح آنها در افطار مصرف شود .

–   مصرف داروهای خوراکی کنترل قندخون نباید در ماه رمضان فراموش شود، زیرا بعلت عدم مصرف مایعات خون غلیظ تر شده و قند بیشتر بالا می رود .

–  در صورتیکه مصرف دارو را هنگام روزه داری فراموش کردید بهتر است آن روز را روزه نگیرید .

توصیه های ورزشی

فعالیت بدنی فرد روزه دار باید در حد معمول باشد و استراحت زیاد به نفع شما نیست . اموری که به فعالیت بدنی شدید نیاز دارد را بهتر است بعد از ظهرها انجام ندهید تا از افت شدید قندخون پیشگیری نمایید . ورزش سبک ۱۵-۱۰ دقیقه ای هنگام صبح مناسب تر می باشد . اما ورزش هنگام بعد از ظهر و قبل از افطار میتواند مشکل ساز باشد .

باید درصورت امکان طی شب ها چند ساعت بعد از افطار زمانی را به ورزش اختصاص دهید .

روزه داری و افت قندخون

یکی از عوارض خطر آفرین هنگام روزه داری ، کاهش بیش از حد قندخون است که خود را با علائمی همچون ضعف ، بی حالی ، عرق سرد ، تپش قبل ، سرگیجه ، تاری دید ، گرسنگی شدید و لرزش بدن و نهایتاً بیهوشی نشان می دهد .

در صورتیکه بیمار دیابتی روزه دار ، وسط روز دچار علائم افت قندخون شد باید فوراً با قندسنج قندخون را اندازه گیری نماید . در صورتیکه مقدار قندخون کمتر از ۵۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد حتماً روزه خود را می بایست افطار کند .

اگر دستگاه قندسنج ندارد ، در صورت پبدایش علائم افت قندخون سریعاً روزه خود را افطار کرده و با مصرف شربت و شیرینی به اندازه لازم مانع از بروز عوارض بعدی شود .

نتیجه گیری :

اکثر بیماران مبتلا به دیابت نوع ΙΙکه داروهای خوراکی پائین آورنده قندخون استفاده می کنند عده ای از بیماران دیابتی نوع Iکه انسولینی هستند و در مورد روزه داری اصرار می ورزند در صورت کنترل دقیق قندخون و اعلام مجوز از طرف پزشکشان اجازه روزه داری در ماه رمضان را دارند برای موفقیت در روزه داری در طول ماه مبارک رمضان ، باید در مورد کنترل غذایی و اندازه گیری منظم قندخون بوسیله گلوکومتر « سه بار در روز » ، داشتند فعالیت فیزیکی مناسب روزانه ، تطابق داروهای مصرفی با شرایط روزه داری ، دقت کامل داشته باشیم .

تمام بیماران مبتلا به دیابت حتماً باید در مورد روزه داری و شرایط خودبا پزشکشان مشورت کنند پزشکان می بایستی سابقه پزشکی بیمار خود را بررسی کرده تا از توانایی روزه داری بیمار اطمینان یابند وبه بیمار اطلاعات صحیح و لازم و کافی را بدهند و بیمار را طوری درمان کنند که بیمار قادر به روزه داری در عین صحت و سلامت  باشد .

منبع : انجمن دیابت ایران

همه درهم